Genel Çerçevesi İle Transhümanizm Faaliyetleri ve Yansımaları

 

ÖZET

 Transhümanizmin tanımından, kapsamından, tarihçesinden ve faaliyetlerinden kısaca bahsettikten sonra transhümanizmin metin ve beyaz perdedeki yansımalarına dikkat çekilecektir. Transhumanizmin sanal olarak uygulama alanı olarak peyaz perdenin yine transhümanist araçlarla yansıtılması kendi kendisinin provası olması bakımından önemli olduğu bir gerçektir. Araştırmamızın ana teması, insan sonrası diye nitelendireceğimiz posthuman'ın yakın gelecekte nasıl olması gerektiği hakkında yapılan çalışmlalardan, yorumlardan bahsetmek ve bunların imkanını Westworld dizisi ve Ben Robot romanı gibi çalışmalarla örneklendirmekten ve genel hatları itibariyle değinmekten müteşekkildir. Çalışmamızda Transzhümanizm kapsamında transhümanizle ilişkisi bulunan sibernetik, humanoıd, yapay zeka, siborg, genetik ve kök hücre gibi kavramlara temas edilmiştir. Çalışmamızda sonlarına doğru transhümanizm alanında yapılan uluslarası çalışmalara değinilmiş ve bunların hukuki ve ahlaki açıdan, zarar fayda açısından bahsedilmiştir. Çalışmamızı oluştururken tamamen bu alanda yazılmış Türkçe çalışmalar dikkate alınmıştır. 

ANAHTAR KELİMELER: Transhümanizm – Öümsüzlük – Yapay zeka – Siborg

GENEL ÇERÇEVESİ İLE TRANSHÜMANİZM; FAALİYETLERİ VE YANSIMALARI

 Geçmişten günümüze insan akıllı bir varlık olmasının doğal sonucu olarak sürekli gelişmeye, ilerlemeye ihtiyaç duymuştur. İlkel olarak nitelenen maddi imkanlardan yoksun tabiatla iç içe yaşayan toplumlarda bu ilerleme maddesel olarak yavaş ve basit olsada ruhi gelişme isteği her zaman farklı şekillerde dile getirilmiştir. Modern toplumlar da teknolojik gelişmelerle beraber akla verilen anlam artmış ve insan aklının nihayetsiz olacağı düşüncesini beraberinde getirmiştir. Fransız ihtilalinin devamında ortaya çıkan makineleşme ve sanayi devrimi ile ruhi ölümsüzlük fikri yerini bedenen ölümsüzlük fikrine bırakmıştır. Teknolojiyle gerçekleştirilen küçük hayaller modern insanda daha büyük hayallerin gerçekleşebileceğine olan güveni pekiştirmiştir ve insan faaliyeti ölümlü ve aciz olan her şeyden kurtularak kusursuz bir evreye ulaşmanın çabasına kapılmıştır. Bu ve buna benzer çabalar Tranhümanizm hareketinin oluşmasına neden olmuştur. Bu hareketin temelinde, insandaki temel özelliklerin geliştirilmesini amaç edinen felsefi bir akım olan hümanizm bulunmaktadır.(1) İnsanı odağa alan hümanizm en genel tabirle insanın aklına ve vicdanına hükmeden otoriteleri ve bunun yol açtığı bağnazlığı reddederek adalet çağrısıyla düşünce ve inanç özgürlüğünü vurgulayan görüşlerin oluşturduğu bir akımdır. (2) Hümanizmle başlayan özgürlük din de dahil kısıtlayıcı bütün engellerin aşılmasıyla insanların doğaya tahakkümü teknolojiye tahakkümü ile sonuçlandı. İnsan merkezci yaklaşım doğadaki her şeyin insan için olduğunu diğer varlıkların değerinin insana sağladığı fayda kadar olacağını ima ediyordu halbuki bu anlayış artık yerini doğadaki her şey üst insan içindir anlayışına bırakmıştır. Transhümanizmde Nietzscheci üstün insan anlayışı olduğu gibi insanın aşılması gereken bir şey olduğunu ifade eder. Fakat bu aşkınlık ruhi değil maddidir. İnsanı aşmanın ne ile mümkündür sorusunun cevabı gerek fütüristler gerekse transhümanistler tarafından cevaplandırılmaya çalışılmıştır. Yapay organ nakilleri, protezler ve harici mafsallar ile ölümlü bedenden kurtulmak bu doğrultuda bir hedeftir. Baudrillard'ın ifadesiyle ''artık her yerde karşımıza çıkan yaşama hırsı şunlara denk düşüyor: hayatın ilk figürlerinin zayıflatılmasına; bedenlerin etten uzaklaşmasına; ölmüş bir evrenin, tamamlanmış bir zamanın tedavi edilip diriltilmesine.''(3) Transhümanizm de insanın kendini aşarak posthuman denilen insan sonrası varlığa ulaşmış olacaktır. Human'dan Posthuman'a geçişteki ara varlık, geçiş insanı yani transhuman şeklinde nitelendirilir. Kendisini daha çok zeka, yaşam ve sağlık üzerinde gösteren Transhümanizm üstün zekalı, hastalanmayan ve ölmeyen insan ırkı için çalışmalar yapmaktadır. Max More ''Transhümanizm zeki yaşamın mevcut insan formu 

1 Demir Aysel, Ölümsüzlük ve Yapay Zeka Bağlamın Transhümanizm, Online Academic Journal of Information Tecnology, C:9 S:30, 2018 kış, s.96. 

2 Çelik, Ezgi Ece, İnsan ve Sonrası, Felsefi Düşün Akademik Felsefe Dergisi, S:9, Ekim 2017, s.2. 

3 Baudrillard, Jean, Cool Anılar 1-2, çev. Ayşegül Sönmezay, Ayrıntı yayınları, 2014, s.13

ve kısıtlamalarının ötesinde sürdürülebilmesi ve evrimleşmesinin hızlandırılmasının yaşamı yücelten prensip ve değerler ışığında, bilim ve teknoloji vasıtası ile sağlanmasını öngören felsefeler bütünüdür.'' (4) Derken posthümandaki süper zeka kavramına dikkat çekmiştir. Burada başka başka bir husus evrimleşmenin hızlandırılması konusudur. Bu kapsamda iki noktayı vurgulamak gerekir. Birincisi Neo-Darwinci tekamül nazariyesi ve Russel Sir Francis'in öjeni (sağlıklı cenin) teorileridir. Transhümanizmde Darwinci beşercilik azaltılmış, hastalanmayan ve ölmeyen cyborg/siborg haline getirilmeye çalışılan yeni bir türle insanlık adına neo-darwinizm denilebilecek sürece geçilmiştir.(5) Transhümanizmle birlikte darwinci beşerilik azalsa bile üst insana ulaşamayan insan ırkı bir nevi seleksiyonla yine ölüme mahkum edileceğe benzemektedir. Hastalanmayan bir varlık karşısında hasta varlıkların devam etmesi düşünülemez çünkü bunlar arasında biyolojik, psikolojik ve fiziksel çok büyük farklılıklar ortaya çıkar. Transhümanizmde insanın kendi doğasını yapay müdahalelerle dönüştürmesi hem kendi arasında birbirlerini hem de kendi türünü alt etme anlamında öjeni durumunun ortaya çıkmasına yol açacaktır.(6) Kabala inancındaki insan zihninin tekamül sonucu Tanrı'ya ulaşağı fikri Darwinle fen dünyasına girmiştir. Darwin'den ilham alan ve onun fikirlerini tetkik eden Alman Filozof Nietzsche öjenik anlamda insanlığı evrimde bir sonraki safhaya taşıyarak übermensch yani Süpermen fikrini ortaya atmıştır. Nietzsche'nin hayranı olan Hitlerin üstün ırk çalışmaları bu kapsamda değerlendirilebilir.(7) Böylece Öjeni hareketi ile öne çıkan Irkların ıslahı çalışmaları Hitler'de ıslah edilmiş ırkların yönetip yaşacağı dünya için bir çabaya dönüşmüştür. Burada transhümanizmin süper sağlık vurgusuna dikkat çekilebilir. Hastalık 

4 https://medium.com/transh%C3%BCmani%CC%87zm-nedi%CC%87r-dd0c07437ec7 Erişim 24.06.21 

5 Dağ, Ahmet, Transhümanizm İnsanın ve Dünyanın Dönüşümü, Elis yayınları, Ankara 2018, s.113. 

6 Dağ, Ahmet, A.g.e. s.115. 

7 Bulut, Mehmet Hasan Batıniler'in Sahte Tanrısı: Transhümanism Erişim: 25.06.21 https://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/genis-aci-fikir-ve-tartisma/604402.aspx 

insanlığın gelişimi önündeki en büyük engellerden olduğuna göre hastalanmayan birey sağlıklı bir ceninin sonucunda ortaya çıkacaktır. Bu düşüncelerden hareketle Transhümanizmin doğrudan yada dolaylı olarak Nietzsche'nin Übermench fikri, evrim nazariyesi ve öjeni teorileriyle ilişkili olduğu çıkarımı yapılabilir. Bunlarla birlikte Transhmanizmin kökleri ve ilham açısındandini ve gnostik bir harekettir.(8) Çeşitli kültür ve geleneklerdeki efsanelere, eski Yunan mitolojilerine ve Kabala gibi gizemli metinlere kadar izi sürülebilir. Transhümanizmin dönüşüm sürecinde kullanılan bilim ve teknolojinin imkanları NBIC yani nanoteknoloji, biyoloji, iletişim ve bilişsel başlıkları altında ele alınmaktadır.(9) Nanoteknoloji disiplini içerisinde Nanorobot bilimine dikkat çekmek gerekmektedir. Nano ölçekler ve moleküler bileşenler üreten bu bilim ile atom büyüklüğüde ve pervanesi olan nanorobatlar üretilmektedir. Kanserli hücreleri bularak onların beslenmesini engelleyerek çoğalmasına engelleyen nanorobotların kanser hastalarının umudu olacağı ümit edilmeketedir.(10) Sentetik biyoloji sayesinde insanın doğuştan veya sonradan kaybedilen organları yeniden vücuda getirilmesi amaçlanır. Gen ve kök hücre transferi ile medikal anlamda bir çok rahatsızlığa çözüm bulunmakta ve hatta vücudun yapısı üzerine değişimlere olanak sağlanmaktadır.(11) Son yıllarda bilim adamları bir fare üzerinde yapılan kök hücre çalışması ile hücrelerinin yüzde dördü insan olan bir fare embriyosu üretmeyi başardılar.(12) Genetik ve kök hücre çalışmaları transhümanizm için önemli çalışmaları alanlarıdır. Sentetik hücre nakilleri, değiştirilebilir ve

8 Dağ, Ahmet, a.g.e s.190. 

9 Aksakal, Oğuz, Transhümanizme Giriş, http://her-an.org/2012/11/transhumanizme-giris-1/ Erişim24.06.21 

10 /Nano robot nedir? https://www.gelgez.net/nano-robot-nedir-nano-robotlar-nasil-calisir 

11 Demir, Aysel, a.g.m, s,100. 

12 Kanbir, Berrak Euronews https://tr.euronews.com/2020/05/22arast-rma-i-bilim-insanlar-yuzde-dordu-insan-olan-fare-uretti Erişim 25.06.21 

yeniden üretilebilir organlar yaşlılık ve ölüme çare olabilmesi bakımından dikkat çekicidir. Organik bedenden kurtulmak sadece kök hücre, gen teknolojisi ve klonlama gibi yöntemler ile değil süper zeka olma imkanı da veren bilişim alanlarını da kapsar. Organik bedenden ayrılmak, insan durumunu arkasında bırakmak ilk amaçtır. Bu sebepten dolayı çoğu transhümanist zihnin bir bilgisayara yüklenebileceği fikrinden ve sonrası yaşayan bir sanallıktan hoşlanıyor. Böylece bizi organik vücudun üzerine yüklediği tüm kısıtlamalardan tamamen kurtarmış olur. Transhümanistler için, zihin yüklemesi nihai hayatta kalma tekniğidir.(Hauskeller, 2014: 5). (13) Transhümanistlere göre sanal dünyada yaşamak insanın aşkınlığı için geçici bir çözümdür. Aşkın insan her zaman bir bedene ihtiyaç duyacaktır.(14) Bu doğrultuda yapılan çalışmalara örnek olarak Google X company eski çalışanı Mary Lou Jepsen'ın bere şeklinde giyilebilen ve insanın zihninden geçen düşünceleri okuyabilen bir M.R.I makinesi için çalışmalar yapmaktadır. Space X firmasının sahibi Elon Musk ise, bilgisayarlar gibi insanları da bir ağa bağlamak için çip temelli Neuralink projesini yürütmektedir. Amerikan ordusuna hizmet veren DARPA ajansı ise çipli cyborg askerler için uğraşmaktadır.(15) Genetik, robot, enformasyon, nanoteknoloji, yapay zeka, biyoteknoloji, sibernetik gibi alanlarda çaılşmalar yapan transhümanistler için nihai hedef ölümsüzlüktür. Bu süreç teknoloji ile bereber insanların makineleşmesi ve makinelerin insanlaşmasına doğru ilerlemektir. Transhümanist faaliyetlerin bir çok hastalığa çare oluduğu ve hayatı her alanda kolaylaştırdığı şeklindeki yaklaşım doğru olmakla birlikte insanlığın bu gelişmelere etik ve politik bakımdan ne kadar hazırlıklı olduğu tartışmalıdır. Transhümanist faliyetlerin çoğu özel şirketler aracılığı ilerlerken bu sorun devletletler arası hukuku da doğrudan ilgilendirmektedir. Giderek yaklaşan

13 Dağ, Ahmet, a.g.e. s.170. 

14 Demircan Kozan, Aşkın İnsan Üstün İnsana Karşı, https://khosann.com/askin-insan-ustun-insana-karsi/ 

15 Bulut, Mehmet Hasan, a.g.m s.3

içinde bir çok güzellik barındıran potansiyel tehlikeye karşı her türlü hukuki çalışmalar gerçekleştirilmelidir. Teknoloji vasıtasıyla insanı ve içinde yaşadığı mekanı geliştirme amacı taşıyan transhümanizmin izlekleri roman ve sinemada bulunmuştur. Özellikle insanın ve çevresinin fantastik biçimde değişimini ele alan bir edebiyat alanı olarak bilim kurgu romanlarında transhümanist temalar konu edinilmiştir. Bu tür romanlarda anlatılan insan ve çevre ile transhümanizmin inşa etmeye çalıştığı insan ve çevrenin benzerlikleri vardır.(16) Aldous Huxley'in Cesur Yeni Dünya romanında insanlar geleneksel olan herşeyin yok edildiği aile kavramının ortadan kaldırıldığı makineler tarafından üretilen bir evrende yaşamaktadırlar. İnsanlar nevrotik haplar yönetiliyor ve sentetik gıdalarla besleniyorlar. Transhümanit imgelere her yerde rastlanmaktadır. Ölmeyen ve hastalanmayan insanlar vahşi doğadan arındırılmış ve her şeyin mükemmel olduğu yapay bir ortam sınıfsal hiyerarşi içerisinde yaşamaktadırlar. Yine Isacc Asimov'un Ben Robot romanı, robotlarla insanların bir arada yaşadığı uysal robotlar evrenini şematize eder. Robotların insanlarla ilişkisinde çatışma vb. olabilecek bazı tehlikeler bu romanda test edilme imkanı bulmuştur. Roman da insanın yumuşak ve gevşek bir maddeden üretildiği, güçsüz ve dayanıksız ve en ufak çevresel ve fiziksel uyaranlardan etkilendiği vurgulanarak mekanik, sağlam, zeki ve kusursuz varlıklara yani robotlara dikkat çekilmiş ve yapay zekanın üstünlüğü ele alınmıştır.(17) Robotların, syborgların ve yapay zekanın işlendiği pek çok film ve dizi de bulunmaktadır. Örnek olarak The Matrix, Terminator, Transcendence, Black Mirror, Blade Runner ve Westworld dizi ve filmleri verilebilir. Jonothan Nolan'ın yapımcısı olduğu Westworld dizisinde tamemen sentetik organlardan ve derilerden üretilen insansı robot(humanoıd)ler yapay bir ortamda insanlara hizmet

16 Dağ, Ahmet, ''Sinema ve Romanda Transhümanizm: ''Blade Runner'' Filmi ve ''Neuromancer'' Roman Örneği, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Nisan 2018, s.90. 

17 Asimov, Isacc, Ben Robot, İthaki yayınları, Kasım 2016,

etmektedir. Adeta insansı robotlar sürekli ölüm oyununa yatarak ölümü alaya almakadırlar. İnsanlar tarafından kodlanıp yönlendirilen bu gelişmiş yapay zekalar sürekli kendilerini geliştirmekte ve insanın tahakkümünden çıkmaya çalışmaktadır. Dizi de şirket sahibi rolündeki Antony Hopkins; Hz. İsanın ölümünden dört gün sonra dirilttiğine inanılan Lazarus'a atıfta bulunarak ''belki günün birinde Lazarus'u bile yatağından kaldırabiliriz'' diyerek Hz. İsa'nın ölüme karşı geldiği gibi kendilerinde ölümün üstesinden geleceklerini vurgulamaktadır. Bu daha çok mesihin yeniden gelişini beklemek yada hızlandırmak değil bizzat mesihin kendisi konumuna yükselecekleriyle yorumlanabilecek transhümanist bir bakıştır. Sinema ve roman alanında örnekteki vurguya benzer atıflarla sürekli karşılaşılmaktadır. Transhümanist bir sürecin içerisinde transhümanist teknoloji ve eşyalarla yine transhümanist bir geleceği izleyip yaşadığımız söylenebilir. Transhümanist ütopyaların ne kadarının gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini yaşayarak tecrübe edeceğiz. Ancak Baudrillard'ın ifadesiyle şu soruyu sürekli sorup üzerinde düşünmemizde fayda var; ''Dünyada doğal tür kadar yapay türe, doğal madde kadar sözde maddeye, doğal zeka kadar yapay zekaya yetecek yer var mı?''(18)

18 Baudrillard, Jean, age. S.

KAYNAKÇA;

 - Aysel Demir (Şubat 2018), Ölümsüzlük ve Yapay Zeka Bağlamında Trans-hümanizm, Online Academic Journal of Information Tecnology, C:9 S:30., Kırıkkale 

- Ezgi Ece Çelik,(Ekim 2017), İnsan ve Sonrası, Felsefi Düşün Akademik Felsefe Dergisi, S:9.

 - Jean Baudrillard,(2014), Cool Anılar I-II(1980-90), Çev.Ayşegül Sönmezay, İstanbul: Ayrıntı yayınları

 - https://medium.com/transh%C3%BCmani%CC%87zm-nedi%CC%87r-dd0c07437ec7 

- Ahmet Dağ, (Nisan 2018), Transhümanizm İnsanın ve Dünyanın Dönüşümü, Ankara; Elis yayınları

- Mehmet Hasan Bulut, (Eylül 2018), Batınilerin Sahte Tanrısı: Transhumanism, https://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/genis-aci-fikir-ve-tartisma/604402.aspx 

- Oğuz Aksakal, (Kasım 2018), Transhümanizme Giriş, http://her-an.org/2012/11/transhumanizme-giris-1/ 

- Kanbir Berrak, Euronews, https://tr.euronews.com/2020/05/22arast-rma-i-bilim-insanlar-yuzde-dordu-insan-ola n-fare-uretti 

- Kozan Demircan, Aşkın İnsan Üstün İnsana Karşı https://khosann.com/askin-insan-ustun-insana-karsi/ 

- Ahmet Dağ, (Nisan 2018), Sinema ve Romanda Transhümanizm: ''Blade Runner'' Filmi ve ''Neuromancer'' Roman Örneği, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S.89-98. 

- Isacc Asımov, Ben Robot, (Kasım 2016), Çev.Ekin Odabaş, İstanbul: İthaki yayınları

Yazan: Ömer Talha Kavas

*Not : Bu araştırma makalesi Ahmet Dağ'ın koordinatörlüğünde  ki transhümaniz atölyesi kapsamında hazırlanmış olup tamamlanmasıyla beraber başarı sertifikasıyla ödüllendirilmiştir.

^Bütün hakları mahfuzdur.