Altılı Masanın Anayasa Teklifinin Gerçekten Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme Geçiş Teklifi Olup Olmadığı Hakkında Sistemsel Tartışma

ALTILI MASANIN ANAYASA TEKLİFİNİN GERÇEKTEN GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEME GEÇİŞ TEKLİFİ OLUP OLMADIĞI HAKKINDA SİSTEMSEL TARTIŞMA

28 Kasım 2022 Pazartesi günü kamuoyunda altılı masa olarak bilinen altı siyasi parti (CHP, Deva Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, İyi Parti ve Saadet Parti) “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi” adıyla bir anaysa değişiklik önerisi metni yayınladılar[1].

İşte bu metin başlığından da görüleceği üzere güçlendirilmiş[2] parlamenter sistemden yani parlamenter sistemden bahsetmektedirler.

Bu sebeple değişikliğin yapılabilmesi için ise 2017’ de ki anayasa değişikliği ile sistemimize getirilen başkanlık sisteminin dinamiklerinin değiştirilmesi yoluna gidilmektedir.

Ancak bu durum altılı masanın bahsettiği gibi olmamış gibi görünüyor!

İlgili metne hemen bir göz attığımızda ilk olarak Cumhurbaşkanının seçimine ilişkin madde göze çarpıyor. Nitekim parlamenter sistemde Cumhurbaşkanını yani yürütmenin diğer kolunu meclis kendi içinden çıkarırken, altılı masanın değişiklik önersin de ise bu durumun biraz farklı olduğu gözükmektedir.

Altılı masanın değişiklik önerisini içeren metinde m.101/1 de aynen “Cumhurbaşkanı, …. doğrudan halk tarafından seçilir.” İbaresi geçmektedir. Bu ifade ile aslında bizim bildiğimiz manada parlamenter sistem yerine, anayasa hukukçularının da eleştirdiği üzere[3] bir yarı başkanlık sistemi teklifi ile karşı karşıya kalındığı görülmektedir.

Peki bu duruma Türk kamuoyu ve Türk halkı yabancı mı?

Tabi ki de yabancı değil nitekim Türkiye, Başbakan Ahmet DAVUTOĞLU ve Binali YILDIRIM dönemlerinde bu sistemle yönetilmekteydi.

Başka bir ifade ile Türkiye bu sistemle ilk defa karşı karşıya değil aksine şuan ki Cumhurbaşkanının ilk seçildiği dönemden 2018 deki seçimlere kadar ülkeyi bu şekilde Davutoğlu ve yıldırımla yönetti (Cumhurbaşkanı ve Başbakan olarak düşünülmesi gerekmektedir).

Peki bu durum ne kadar sağlıklı dönemlerin kıyaslaması tabi ki siz kıymetli okuyucuya ait olmakla beraber bir basit değerlendirme yapılacak olursa.

Bu sistem değişikliği önerisi

• 1) Kesinlikle parlamenter sisteme geçiş için değişiklik önerisi değildir. Bu öneri çok klasik manada (parlamenter sistemde Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi halinde) yarı başkanlık sistemine geçiş için değişiklik önerisidir.
• 2) Bu sistem dünyanın mevcut düzeninde başkaca hatta bildiğimiz çok gelişmiş ülkelerde uygulanmaktadır. Örnek verecek olursak; Rusya Federasyonu, Fransa gibi ülkelerde de yarı başkanlık sistemi uygulanmaktadır[4]. İşin absürt tarafı ise bu ülkelerin başbakanlarını- bakanlar kurulunu kimsenin bilmemesidir!!!
• 3) Diğer dikkat çeken son nokta ise yürütme organını     -öneri metni m.8 aynn “Yürütme görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak yerine getirilir.” – olacak şekilde iki başlı olarak düzenlemiştir. 

Oysa klasik manada bildiğimiz parlamenter sistem de yürütme organı iki başlı olsa dahi Cumhurbaşkanı sadece bir makamı teşkil eder ve bazı belli başlı görevler haricindeki devlet işlerine karışmazdı. Tıpkı monarşinin hüküm sürdüğü ve demokrasinin başkenti olarak bilinen İngiltere gibi. Malum kral (bundan önce kraliçe desek te malum doksan küsür yaşında ölmesi sebebi ile artık tahtta kral bulunmaktadır.) sadece bir makam olmakta, seçilmiş meşru hükümetin kararlarını teamül gereği (birkaç istisna hariç) onaylamaktadır. Oysa altılı masanın önerisi bu durumda bazı sapmaların olacağına işaret etmektedir. Nitekim yarı başkanlık sistemini ihtiva eden bu öneri de; Cumhurbaşkanını da halk seçmekte ve yürütmenin diğer başı olan Cumhurbaşkanı meşruiyetini doğrudan halktan almaktadır[5]. Bu durum ise çok bariz şekilde ortaya çıkacak yetki gaspı veya yürütme kanatlarındaki uyumsuzluk halinde şuan mevcut olan görünmez istikrarsızlığın varlığını sürdüreceğidir.

 

Bu yazının düzeltilmesi ve güncellenmesi yazara aittir. Yanlışlık ve eksiklikler için lütfen bize bildiriniz. Hatasız insan olmayacağı gibi hatasız yazıda olmaz. Sevgilerle

Alparslan / 11.12.2022

Maltepe / İstanbul

 

---

[1] İlgili metin için bakınız; https://altilimasa.biz/guclendirilmis-parlamenter-sistem

[2] “Rasyonelleştirilmiş parlâmenter sistem” kavramı konusunda KEMAL, Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi (Bursa, Ekin, 2. Baskı, 2020) başlıklı kitabının birinci cildinin 692 vd.

[3] Kemal Gözler, “Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisi Hakkında Eleştiriler-1: Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisi Güçlendirilmiş Parlâmenter Sistem mi, Yoksa Yarı-Başkanlık Sistemi mi Getiriyor?”, (www.anayasa.gen.tr/altili-masa-elestiri-1.htm) (Yayın Tarihi: 3 Aralık 2022). E.T 08.12.2022

[4] Kemal Gözler, “Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisi Hakkında Eleştiriler-1: Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisi Güçlendirilmiş Parlâmenter Sistem mi, Yoksa Yarı-Başkanlık Sistemi mi Getiriyor?”, (www.anayasa.gen.tr/altili-masa-elestiri-1.htm) (Yayın Tarihi: 3 Aralık 2022). E.T 08.12.2022

[5] Kemal Gözler, “Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisi Hakkında Eleştiriler-2: Anayasa Değişikliği Önerisi Tek Adam Rejimine Neden Son Veremez?” (www.anayasa.gen.tr/altili-masa-elestiri-2.htm) (Yayın Tarihi: 5 Aralık 2022). E.T 11.12.2022

*Her hakkı mahfuzdur.